Gây tắc động mạch tử cung trong điều trị nhân xơ tử cung

Đây là một trong những phương pháp mới đã được thực hiện phổ biến trên thế giới và tại Việt nam từ năm 1998. Thành công của phương pháp này đã mở ra cơ hội cho rất nhiều phụ nữ trong độ tuổi sinh con giữ lại được tử cung an toàn khi phải điều trị nhân xơ tử cung.

Nhân xơ tử cung là gì?

Nhân xơ tử cung là một khối u lành tính phát triển trong cơ tử cung, là loại u vùng hạ vị gặp nhiều nhất ở phụ nữ, phát triển nhiều nhất trong tuổi hoạt động tình dục (25-50 tuổi).  Nhân xơ tử cung có nhiều dạng khác nhau, tùy thuộc vào vị trí của khối u.

Làm sao để biết có u xơ tử cung?

Nhân xơ tử cung là u lành, không liên quan tới ung thư. Nó có thể là nguyên nhân gây ra một số triệu chứng hay biến chứng như rong kinh (kinh kéo dài nhiều ngày hơn trong chu kỳ hàng tháng), rong huyết, đau bụng vùng thường vị do u lớn chèn ép. Đôi khi là nguyên nhân gây vô sinh ở một số phụ nữ tùy thuộc vào vị trí khối u. Tuy vậy cũng có nhiều tài liệu cho rằng phụ nữ vô sinh là nguyên nhân thuận lợi gây ra u xơ tử cung. Nhiều thống kê cho thấy các yêu tố làm tăng thể tích khối u như có kinh sớm trước 12 tuổi, những người vô sinh và những người hay dùng thuốc.

Ở Việt Nam, phụ nữ chưa có thói quen khám sức khỏe định kỳ nên thường tới gặp bác sĩ trong tình trạng vùng bụng dưới đã rất to hay khi đã có biến chứng của khối u như rong kinh, cường kinh (lượng máu kinh ra nhiều) hay có rối loạn chu kỳ kinh… Nhiều khi rong kinh kéo dài gây tình trạng thiếu máu mạn tính, mệt mỏi kéo dài, cáu gắt vô cớ, không có khả năng sinh hoạt vợ chồng vì phải dùng băng vệ sinh dài ngày, đau và thường xuyên mỏi mệt, đôi khi hoảng sợ vì máu ra quá nhiều mới tới bác sĩ.

Khi khối u lớn chèn ép các cơ quan cạnh tử cung sẽ có các triệu chứng đau tức nặng bụng dưới, tiểu nhiều lần, són tiểu do u đè vô bọng đái hay táo bón, đi cầu khó do u chèn ép vào trực tràng. Đôi khi khối u lớn đè ép hệ tĩnh mạch vùng chậu còn làm phù hai chân. Hầu hết đều không có triệu chứng gì và thường được phát hiện qua siêu âm bụng khi kiểm tra sức khỏe tổng quát.

Sảy thai, vô sinh và môt vài biến chứng của thai kỳ cũng là một trong những yếu tố phải nghĩ tới nhân xơ tử cung, nhiều khi làm tăng nguy cơ nhiễm trùng vùng tiểu khung, nhiễm trùng nội mạc tử cung và đôi khi nhân xơ hoại tử.

Các phương pháp điều trị nhân xơ tử cung

Có nhiều phương pháp điều trị nhân xơ tử cung có biến chứng.

  • Điều trị nội khoa bảo tồn, là dùng thuốc nội tiết làm giảm các triệu chứng và giảm thể tích khối u. Tuy nhiên khi ngưng dùng thuốc thì khối u sẽ tăng kích thước trở lại.

  • Điều trị bằng phẫu thuật nội soi hay mổ hở để bóc tách khối u hay nếu bóc tách có nhiều nguy cơ chảy máu thì phải cắt bỏ tử cung. Với những đa nhân xơ quá lớn trên tử cung xơ hóa thì điều trị triệt để nhất là cắt bỏ tử cung.
  • Tuy vậy rất nhiều phụ nữ chưa có gia đình, chưa có con, cần giữ lại tử cung và từ chối mổ. Khi đó, cần dùng phương pháp can thiệp nội mạch là làm tắc động mạch tử cung siêu chọn lọc qua da. Đây là một trong những phương pháp mới đã được thực hiện phổ biến trên thế giới và tại Việt nam từ năm 1998. Phương pháp mới ít xâm phạm này sẽ ngăn chặn dòng máu nuôi nhân xơ tử cung, vô hiệu hóa tổ chức u bướu, làm nhỏ lại thể tích khối u và trong nhiều trường hợp có thể mất hẳn, giảm nhanh chóng các biến chứng đau bụng kinh, rong kinh rong huyết… Thành công của phương pháp này mở cơ hội cho rất nhiều phụ nữ trong độ tuổi sinh con giữ lại được tử cung an toàn

Tắc động mạch tử cung có thể thay thế cắt tử cung hay phẫu thuật bóc nhân xơ trên những trường hợp có chọn lọc, giữ lại được tử cung an toàn cho những người còn hy vọng sinh nở và những phụ nữ từ chối phẫu thuật hay thể chất không có đủ khả năng thực hiện một cuộc mổ do các bệnh lý về tim mạch và máu. Bác sĩ sản khoa ra chỉ định, bác sĩ can thiệp nội mạch thực hiện thủ thuật và sẽ cùng nhau theo dõi bệnh nhân sau khi được can thiệp.

Can thiệp nội mạch gây tắc mạch tử cung ngoài điều trị nhân xơ tử cung còn dùng trong cấp cứu chảy máu sản khoa, ung thư tế bào nuôi. Chảy máu trong sản khoa có nhiều nguy cơ đe dọa tính mạng sản phụ do diễn tiến mất máu rất nhanh Khi những phương pháp cầm máu kinh điển tại chỗ (như cột thắt động mạch, đắp âm tử cung âm đạo…) các bác sĩ sẽ mổ hở để thắt động mạch thượng vị hai bên và khoảng 50% sẽ phải cắt bỏ tử cung cấp cứu vì chảy máu không cầm. Bác sĩ can thiệp nội mạch sẽ gây tắc động mạch tử cung một cách nhanh chóng, an toàn và cứu được sản phụ, không phải cắt tử cung.

Chỉ định can thiệp tắc động mạch tử cung được ứng dụng cho những trường hợp u xơ tử cung, ung thư tế bào nuôi, ung thư tử cung, vòi trứng, thai trứng… những trường hợp chảy máu sản khoa không do thai, ngoài thai kỳ, chảy máu trong lúc chuyển dạ hay chảy máu hậu sản… Nhau tiền đạo trong khi chuyển dạ có rất nhiều nguy cơ chảy máu không cầm, đe dọa tính mạch mẹ và bé dễ bị ngợp thở. Sau khi chụp động mạch siêu chọn lọc vào động mạch tử cung và các nhánh nhỏ nuôi nhau thai sẽ làm ngừng quá trình chảy máu trong khi chuyển dạ. Trong điều trị ung thư tế bào nuôi, qua ống dẫn có thể bơm thẳng chất gây đông máu hay hóa chất chống ung thư vào thẳng khối u.

Mô tả sơ lược phương pháp gây tắc động mạch tử cung qua da

Người bệnh được nằm ngửa, gây tê qua màng cứng hay gây tê tại chỗ tùy trường hợp. Bệnh nhân hoàn toàn tỉnh táo, theo dõi được toàn bộ tiến trình điều trị nhưng không có cảm giác lo lắng hay đau đớn.

Bác sĩ can thiệp sẽ luồn một ống thông nhỏ như đầu một chiếc viết Bic vô động mạch đùi, chụp toàn cảnh mạch máu vùng chậu và sau đó chọn lọc vào động mạch tử cung cả hai bên, siêu chọn lọc vào các nhánh nuôi nhân xơ tử cung rồi bơm chất gây tắc mạch. Đây không phải hóa chất tiêu hủy khối u mà chỉ là những tinh thể sau khi vô mạch máu sẽ đặc lại. Cuối cùng dùng một chất bọt nút lại lòng động mạch vừa làm tắc cho an toàn, tránh các tinh thể này chạy sang các cơ quan khác.

Thời gian cho thủ thuật nhanh nhất là 5-10 phút, chậm nhất là 30-60 phút tùy theo khả năng của từng bác sĩ can thiệp và phụ thuộc vào cấu tạo cơ thể học của mạch máu nuôi nhân xơ.

Sau thủ thuật 1 ngày, tất cả mọi sinh hoạt đều trở lại bình thường, bệnh nhân đi lại và ăn uống bình thường, sinh hoạt vợ chồng bình thường (giúp tử cung co bóp tốt tống đẩy các chất dịch đọng trong lòng tử cung ra ngoài). Người bệnh sẽ được kiểm tra lại kết quả và theo dõi kích thước khối u bằng siêu âm sau 1 tuần làm thủ thuật, sau 1 tháng khi sạch kinh, sau 3 tháng – 6 tháng – 1 năm.

Lựa chọn phương pháp điều trị

Các bác sĩ sản khoa sẽ tư vấn phương pháp phù hợp nhất cho từng bệnh nhân khác nhau, dựa trên sức khỏe chung, bản chất và vị trí của khối u, khả năng chữa lành và có con sau khi được can thiệp. Sau khi giải thích thuận lợi và khó khăn của từng phương pháp, bác sĩ sẽ lựa chọn và quyết định sẽ tùy thuộc vào bạn. Sau khi bác sĩ can thiệp thực hiện thủ thuật sẽ phối hợp các bác sĩ sản khoa và bác sĩ siêu âm để theo dõi kết quả bằng đánh giá kích thước của khối u khi không còn mạch máu nuôi cho tới khi nhỏ lại và nhiều trường hợp mất hẳn. Những trường hợp khối nhân xơ nằm dưới niêm mạc khi hoại tử khô sẽ thoát ra ngoài qua ngả âm đạo như chúng ta mổ cắt bỏ khối u mà không cần dùng dao mổ!

BS Nguyễn Hoài Thu

Trung tâm Medic TP.HCM

Theo Tạp chí Sức Khỏe – khoe24h.vn

 

 

 

 

 

 

 

Posted in: Bạn cần biết