(Sức Khỏe- khoe24h) – Nhiễm khuẩn hô hấp cấp tính là bệnh thường gặp nhất ở trẻ em, nhất là ở trẻ dưới 5 tuổi. Người ta ước tính rằng, mỗi năm 1 em bé dưới 5 tuổi có thể mắc nhiễm khuẩn hô hấp cấp từ 5 đến 8 lần.
Sự nguy hiểm của viêm phổi ở trẻ em
• Nhiễm khuẩn hô hấp cấp tính là bệnh thường gặp nhất ở trẻ em, nhất là ở trẻ dưới 5 tuổi. Người ta ước tính rằng, mỗi năm 1 em bé dưới 5 tuổi có thể mắc nhiễm khuẩn hô hấp cấp từ 5 đến 8 lần.
• Trong phần lớn trường hợp, bé có thể tự khỏi trong vòng 10 -14 ngày nếu được chăm sóc đúng cách. Tuy nhiên, khoảng 1/4 các trường hợp, bệnh sẽ diễn tiến thành viêm phổi và cần phải được điều trị cẩn thận để tránh biến chứng nặng nề, thậm chí tử vong.
• Tại các nước đang phát triển trong đó có Việt Nam, viêm phổi chính là nguyên nhân tử vong hàng đầu ở trẻ dưới 5 tuổi.
• Vậy làm thế nào có thể phát hiện và điều trị sớm viêm phổi ở trẻ em để có thể chặn đứng kịp thời lưỡi hái của “hung thần” này?
 |
Nhiễm khuẩn hô hấp cấp tính là bệnh thường gặp nhất ở trẻ em, nhất là ở trẻ dưới 5 tuổi.
|
Phân loại nhiễm khuẩn hô hấp cấp tính:
Có 2 loại nhiễm khuẩn hô hấp cấp tính:
– Viêm hô hấp trên là viêm nhiễm vùng tai – mũi – họng, thường do virus, nếu chăm sóc tốt đa số trẻ sẽ tự khỏi.
– Viêm hô hấp dưới bao gồm viêm tiểu phế quản, viêm phổi… Trong đó, viêm phổi (sưng phổi) là nguyên nhân nhập viện và tử vong hàng đầu ở trẻ dưới 5 tuổi. Vì vậy trẻ cần được phát hiện sớm bệnh viêm phổi để được điều trị kịp thời, tránh biến chứng và tử vong.
Làm thế nào để có thể phát hiện thật sớm là trẻ bị viêm phổi?
• Khi trẻ bị viêm phổi, phổi của trẻ sẽ mất tính mềm mại và không thể giãn nở dễ dàng khi trẻ hít thở mà hậu quả là trẻ có thể bị thiếu oxy. Vì vậy trẻ buộc phải thở nhanh hơn để bù đắp lại sự thiếu hụt này.
• Thở nhanh là triệu chứng xuất hiện sớm nhất khi trẻ bị viêm phổi, sớm hơn cả các dấu hiệu có được khi nghe phổi bằng ống nghe và cả khi chụp X-quang. Đây cũng là triệu chứng rất dễ phát hiện ở mọi lúc, mọi nơi chỉ bằng một phương tiện rất dễ tìm: đồng hồ có kim giây .
• Chúng ta có thể đếm được nhịp thở của trẻ trong trọn một phút để xem trẻ có thở nhanh hay không. Gọi là thở nhanh khi:
– Nhịp thở từ 60 lần/1 phút trở lên ở trẻ dưới 2 tháng
– Nhịp thở từ 50 lần/1 phút trở lên ở trẻ từ 2- 11 tháng
– Nhịp thở từ 40 lần/1 phút trở lên ở trẻ từ 12 tháng đến 5 tuổi.
• Khi đó trẻ đã có triệu chứng viêm phổi, cần được đưa đến cơ sở Y tế thăm khám và điều trị ngay.
• Vì nhịp thở có thể tăng khi trẻ gắng sức (bú, quấy khóc…) nên chúng ta cần phải đếm nhịp thở khi trẻ nằm im, tốt nhất khi ngủ.
Làm thế nào để biết trẻ viêm phổi nặng cần phải nhập viện?
 |
Khi Viêm phổi diễn tiến thành nặng, phổi sẽ ngày càng mất tính mềm mại có thể trở nên đặc cứng làm trẻ phải gắng sức nhiều để thở.
|
• Khi Viêm phổi diễn tiến thành nặng, phổi sẽ ngày càng mất tính mềm mại có thể trở nên đặc cứng làm trẻ phải gắng sức nhiều để thở. Khi đó các cơ hô hấp, đặc biệt là cơ hoành – một loại cơ hô hấp ngăn đôi ngực và bụng phải tăng cường co bóp để bù đắp. Khi đó phần dưới lồng ngực của trẻ sẽ bị cơ này kéo lõm vào khi trẻ hít vào. Như vậy khi trẻ có dấu hiệu thở co lõm lồng ngực thì bệnh viêm phổi đã nặng, cần nhập viện ngay để điều trị.
• Để nhận ra chính xác dấu hiệu này, chúng ta cần vén áo trẻ cao lên để thấy rõ vùng ngực và bụng trẻ, quan sát khi trẻ nằm yên, không bú, không khóc.
Đâu là các dấu hiệu nguy hiểm cho biết bệnh của trẻ đã tới mức cần phải đi bệnh viện ngay lập tức?
Là các dấu hiệu cho biết trẻ đang trong tình trạng nguy kịch, tính mạng đang bị đe dọa, cần phải đưa trẻ đi bệnh viện cấp cứu ngay lập tức để còn có thể cứu sống được trẻ. Những dấu hiệu này không chỉ có trong bệnh viêm phổi mà còn có thể có trong nhiều loại bệnh nặng khác cũng cần được cấp cứu kịp thời.
• Ở trẻ dưới 2 tháng, đó là bỏ bú hoặc bú kém, co giật, trẻ ngủ li bì – khó đánh thức trẻ dậy, sốt hoặc lạnh, thở khò khè.
• Ở trẻ từ 2 tháng đến 5 tuổi, đó là: trẻ không thể uống được gì cả, co giật, ngủ li bì – khó đánh thức, thở có tiếng rít, suy dinh dưỡng nặng.
Chăm sóc trẻ bị viêm phổi tại nhà như thế nào?
Khi bị viêm phổi, trẻ có thể được điều trị tại nhà. Bốn công việc cần phải làm là:
1. Cho trẻ uống kháng sinh thích hợp
2. Điều trị các triệu chứng kèm theo: sốt, khò khè
3. Biết cách chăm sóc trẻ tại nhà
4. Biết được khi nào cần đưa trẻ đến khám lại bao gồm tái khám theo hẹn và khám lại ngay lập tức khi trẻ trở nặng.
 |
Điều quan trọng nhất để trẻ có thể khỏi bệnh là trẻ cần phải được cho uống kháng sinh thích hợp, đúng cách, đủ liều và đủ thời gian
|
Lưu ý:
1. Điều quan trọng nhất để trẻ có thể khỏi bệnh là trẻ cần phải được cho uống kháng sinh thích hợp, đúng cách, đủ liều và đủ thời gian. Khi được thầy thuốc chỉ định, các bậc cha mẹ cần nhận biết đúng dạng thuốc cần cho trẻ uống, liều lượng mỗi lần uống, số lần uống trong ngày và số ngày cần cho trẻ uống thuốc.
(Cần tránh lạm dụng kháng sinh khi trẻ chỉ bị cảm ho thông thường. Thật thế ngoài việc tốn kém, tác dụng phụ trước mắt hay lờn thuốc về lâu về dài, người ta cũng đã chứng minh được rằng việc lạm dụng kháng sinh như thế cũng không ngừa được biến chứng viêm phổi ở trẻ bị ho cảm thông thường).
2. Tùy trường hợp mà thầy thuốc sẽ cho trẻ các loại thuốc cần thiết khác như thuốc hạ sốt, thuốc điều trị khò khè. Cần cho trẻ uống đúng theo hướng dẫn dù rằng các loại thuốc này cũng khá an toàn cho trẻ em.
3. Cách chăm sóc trẻ tại nhà:
• Cần phải tăng cường cho trẻ ăn, bú, tránh các tập quán kiêng ăn. Cần cho trẻ ăn đủ chất, bú đều đặn khi đang bệnh. Khi trẻ vừa khỏi bệnh cũng cần bồi dưỡng thêm cho trẻ mau lại sức. Đối với trẻ nhỏ, cần thông thoáng mũi bằng cách dùng nước muối sinh lý nhỏ mũi để trẻ có thể bú, ăn dễ dàng hơn.
• Cần cho trẻ uống nhiều nước hoặc tăng cường cho trẻ bú. Đây là điều rất quan trọng vì trẻ bị viêm phổi cần được cung cấp nhiều nước để làm loãng đàm, dịu họng, giảm ho và tránh mất nước.
• Riêng đối với vấn đề ho, chúng ta cần lưu ý thêm: khi trẻ bị viêm phổi, ho chính là 1 phản xạ có lợi để tống đàm dãi ra ngoài, giúp đường thở được thông thoáng cho trẻ có thể hít thở dễ dàng. Vì vậy không nên lạm dụng các loại thuốc ho để kìm hảm phản xạ có lợi này của trẻ và tránh cho trẻ dùng các lọai thuốc ho không an toàn có thể gây ngộ độc, tác dụng phụ quan trọng . Trên thực tế nếu dùng đúng loại kháng sinh thích hợp để trị viêm phổi cũng sẽ giúp trẻ giảm ho nhanh chóng. Chỉ khi nào trẻ ho nhiều dẫn đến những hậu quả xấu cho trẻ như nôn ói , mất ngủ, đau tức ngực, đau rát họng… chúng ta có thể cho trẻ dùng các thuốc ho an toàn. Tổ chức Y tế thế giới cũng như Bộ Y Tế khuyến cáo nên dùng các loại dược thảo, thuốc nam an toàn đã từng được lưu truyền rất rộng rãi trong dân gian: tắc (quất) chưng đường, rau tần dầy lá, mật ong, gừng… Nếu cần sử dụng thuốc ho, nên dùng các loại thuốc ho si-rô có thành phần chính là thảo dược an toàn và phù hợp cho trẻ em.
4. Vấn đề tái khám: tái khám đúng lúc cũng là một phần quan trọng trong điều trị.
Bao gồm:
• Tái khám theo hẹn: trẻ cần được bác sĩ khám lại sau 2 ngày để đánh giá xem thuốc kháng sinh đang sử dụng có hiệu quả tốt hay không. Ngay trong trường hợp tốt nhất (trẻ thở trở lại bình thường, hết sốt, ăn bú khá hơn) trẻ cũng cần phải tiếp tục cho uống kháng sinh đủ thời gian là 5 ngày. Sau 2 ngày tái khám, nếu trẻ còn thở nhanh, thầy thuốc sẽ cho bé dùng một loại kháng sinh cần thiết khác hoặc cho cháu nhập viện điều trị.
• Khám lại ngay: cần lưu ý theo dõi và đưa ngay trẻ đến cơ sở y tế, bệnh viện nếu thấy trẻ có 1 trong các dấu hiệu sau: thở khó khăn hơn (thở nhanh hơn, thở co lõm lồng ngực), trẻ không thể uống được nước, trẻ trở nên mệt hơn. Đây là những dấu hiệu cho biết bệnh đã trở nặng, cần nhập viện ngay.
Kết luận
• Viêm phổi là bệnh rất phổ biến ở trẻ em dưới 5 tuổi mà nếu không được phát hiện, chữa trị sớm, đúng cách trẻ rất dễ tử vong.
• Chúng ta có thể tóm lược cách phát hiện và xử trí tại nhà như sau:
1. Trẻ có dấu hiệu nguy hiểm có nghĩa là bệnh rất nặng cần nhập viện cấp cứu
2. Trẻ thở co lõm lồng ngực có nghĩa là viêm phổi nặng cần nhập viện ngay
3. Trẻ thở nhanh có nghĩa là viêm phổi cần uống kháng sinh tại nhà, tăng cường ăn uống, sử dụng thuốc ho an toàn và tái khám theo hẹn.
ThS. BS. Trần Anh Tuấn
Khoa Hô Hấp – BV Nhi Đồng
Theo Tạp chí Sức Khỏe
