Bệnh đái tháo đường và bệnh tăng huyết áp

Bệnh đái tháo đường ngày một tăng nhanh, nguyên nhân là sự thay đổi nhanh về lối sống, thói quen ăn uống, ít hoạt động thể lực. Sự gia tăng nhanh người mắc bệnh đái tháo đường (đái tháo đường) trên toàn thế giới kéo theo những hậu quả nghiêm trọng về sức khỏe và kinh tế của toàn xã hội.

Theo dự đoán của các chuyên gia, đến năm 2025 số người mắc bệnh đái tháo đường sẽ tăng khoảng 380 – 390 triệu. Tỷ lệ bệnh tăng lên ở các nước phát triển là 42%, nhưng ở các nước đang phát triển (như Việt Nam) sẽ là 170%. Trong đó, số người mắc bệnh đái tháo đường tuýp 2 chiếm khoảng 85 – 95%. Không chỉ số người mắc bệnh tăng nhanh mà chi phí để chữa trị bệnh cũng rất tốn kém. Điều đáng lo ngại là bệnh đái tháo đường xuất hiện ở lứa tuổi trẻ ngày càng nhiều, có những trẻ chỉ mới 9 – 10 tuổi đã mắc bệnh. Sự thay đổi này hay gặp ở những quốc gia có nền kinh tế thay đổi nhanh, dẫn đến những thay đổi về môi trường sống và lối sống.

Những nguy cơ tăng huyết áp ở người bệnh Đái tháo đường

Tăng huyết áp (tăng huyết áp) ở bệnh nhân đái tháo đường rất thường gặp và là yếu tố làm tăng mức độ nặng của đái tháo đường. Tỉ lệ tăng huyết áp ở các bệnh nhân này cao hơn ở người không bị đái tháo đường, ảnh hưởng đến 20-60% dân số đái tháo đường. Tần suất tăng huyết áp trên bệnh nhân đái tháo đường cao hơn nhóm người không bị Đái tháo đường từ 1,5 đến 3 lần, ngay cả sau khi đã bắt cặp theo tuổi.

Do tăng huyết áp và đái tháo đường đều là những yếu tố nguy cơ chính của biến chứng mạch máu lớn và biến chứng vi mạch nên bệnh nhân đái tháo đường kèm tăng huyết áp thì nguy cơ bệnh tim mạch, bệnh thận và bệnh võng mạc tăng rất cao. Đáng chú ý hơn, trên nhóm bệnh nhân có cả đái tháo đường và tăng huyết áp thì nguy cơ xuất hiện suy thận giai đoạn cuối cao gấp 5 -6 lần so với bệnh nhân tăng huyết áp đơn thuần.

Tăng huyết áp ở bệnh nhân đái tháo đường làm tăng nguy cơ tim mạch, bệnh lý mạch vành và đột quỵ lớn 2-3 lần so với ở người không mắc đái tháo đường.

Tăng huyết áp ở bệnh nhân đái tháo đường làm tăng nguy cơ tim mạch, bệnh lý mạch vành và đột quỵ lớn 2-3 lần so với ở người không mắc đái tháo đường. Khi tuổi thọ trung bình tăng kèm theo tỉ lệ bệnh lý chuyển hoá và tăng huyết áp sẽ trở thành vấn đề lớn của chăm sóc sức khoẻ cộng đồng.

Bệnh thận do đái tháo đường là một nguyên nhân làm tăng huyết áp ở bệnh nhân đái tháo đường, tỉ lệ này tăng theo thời gian bị bệnh đái tháo đường và có tương quan chặt chẽ với các biến chứng mãn tính khác. Ở các nước công nghiệp phát triển thì bệnh thận do đái tháo đường là một nguyên nhân thường gặp của suy thận giai đoạn cuối, chiếm ¼ trường hợp cần lọc máu hoặc ghép thận. Microalbumin niệu dương tính thường xuất hiện sớm và là yếu tố dự đoán rất có giá trị về nguy cơ tim mạch sớm ở bệnh nhân đái tháo đường.

Bệnh nhân đái tháo đường có nguy cơ mắc bệnh lý mạch máu lớn cao gấp 2-3 lần người không mắc đái tháo đường. Đây có thể là hậu quả của bệnh đái tháo đường nhưng cũng có sự góp phần quan trọng của các yếu tố nguy cơ: béo phì, tăng huyết áp, rối loạn mỡ máu, kháng Insulin. Tăng huyết áp sẽ làm cho tổn thương mạch máu trầm trọng.

Thời điểm xuất hiện tăng huyết áp khác biệt giữa 2 nhóm bệnh nhân đái tháo đường típ 1 và típ 2. Trên bệnh nhân đái tháo đường típ 1, tăng huyết áp thường xuất hiện vài năm sau khi chẩn đoán đái tháo đường và thường có liên quan đến bệnh thận đái tháo đường. Còn trên bệnh nhân đái tháo đường típ 2 thì tăng huyết áp có thể xuất hiện ở thời điểm chẩn đoán hay trước khi chẩn đoán đái tháo đường  và có thể cùng xuất hiện với các yếu tố nguy cơ của bệnh lý tim mạch, các yếu tố này đều có cùng một rối loạn tiềm ẩn là đề kháng insulin và tăng insulin máu.

Điều trị tăng huyết áp ở bệnh nhân Đái tháo đường

Hiện để điều trị tăng huyết áp ở bệnh nhân Đái tháo đường vẫn phải đảm bảo nguyên tắc và mục tiêu điều trị là:

– Điều trị đường huyết tích cực.
– Điều trị huyết áp < 130/80 mmHg (JNC 7-2003).
– Điều trị lối sống, chế độ ăn.
– Điều trị tích cực các yếu tố nguy cơ. Giảm tối đa biến chứng tim mạch, suy thận và tử vong.
– Phối hợp thuốc điều trị huyết áp.

Thay đổi chế độ ăn và thói quen cuộc sống để phòng ngừa bệnh

– Tuân thủ lối sống lành mạnh và chế độ ăn phù hợp có thể giảm được huyết áp và nguy cơ tim mạch. Đây là phương pháp không thể thiếu trong toàn bộ quá trình điều trị tăng huyết áp, đặc biệt tăng huyết áp do đái tháo đường.
– Luyện tập thể dục đều đặn giúp giảm cân và cải thiện chức năng tim mạch nói chung. Cơ thể khỏe mạnh, nhanh nhẹn hơn, giảm được nhiều stress.
– Hạn chế muối, ăn mặn, ăn chế độ 1600 mg natri có hiệu quả tương đương một thứ thuốc điều trị hạ huyết áp.
– Ăn nhiều rau, trái cây giúp hạ huyết áp.
– Hạn chế rượu.

ThS. BS. Nguyễn Thị Thanh Nga
Bệnh viện Nguyễn Trãi
Tạp chí Sức Khỏe